JONAS VI.
UNDER KIKAJONTREET, kap. 4.
Då Jonas såg at Gud frelste, kom ein merkeleg reaksjon. Han vart harm og lika det ikkje. Han tykte heile oppdraget hans var til fånyttes og ville heller døy enn leva. I Ninive vart det ei verkeleg storvekkjing: 120 000 som ikkje kjende skilnad på høgre og venstre. Ein er uviss om det tyder små born eller uttrykk for folketalet i heile byen. I alle høve reagerte profeten.
Kva kan årsaka vere til ein slik reaksjon?
Fredik Wisløff har truleg rett når han seier at Gud viste den heidenske by miskunn. Det er dette nye Jonas ikkje var mogen for. Han levde i Israels tid der dei hadde monopol på Guds kjærleik. I "Gullgruben" er det same sagt slik: han mangla syn for omfanget av Guds frelse, og hadde ein snever nasjonalisme. Der er det og nemnt ein annan grunn til at han flykta til Tarsis: det var ikkje otte for menneske, men otte for at openberringa av Guds nåde skulle gå over frå Israel til heidningane.
Når han då såg at det gjekk slik han ottast, ville han ikkje leva meir. Han kritiserte Gud for å ha spart Israel. Me må sjå dette på bakgrunn av Guds pakt med Israel: Det var eit spesielt folk som Gud hadde valt seg ut. Her skulle Guds openberring førast vidare til nye slekter. Ja, lovnaden til Abraham syner at alle folk var rekna med. 1. Mos. 12. Men Jonas var ikkje førebudd på dette.
Ein slik tendens til å kritisera andre er faktisk meir vanleg enn me tenkjer. Ellison peikar på at slike som vil vere trufaste mot Skrifta, kan hylla læresetningar i rak motsetnad til Guds karakter.
Han vart harm, eller eigentleg varm. Heile hans indre reagerte, og sikkert har tankane arbeidd lenge og intenst. Heile situasjonen vart så vanskeleg for han at han helst ville døy. I dette viser han kor ulik Gud han er: han ville berga folket og føra dei til tru. Jonas var sjølvoppteken og truleg redd for å missa tiltru som profet. Han kjende nok orda i 5. Mos. 18, 21f om kjenneteiknet på ein sann profet: det han sa skulle oppfyllast. Nå stod han i ein situasjon der hans domsbodskap ikkje ville skje. Folket hadde omvendt seg og då var domen avverga. Og profeten sat harm i ei sjølvlaga løvhytte utafor byen. Han venta og vona vel eigentleg at domen skulle koma likevel. Kanskje var ikkje omvendinga ekte?
Og denne haldninga var ikkje rett. Ein Guds profet kan ikkje tenkja slik eller ynskja det vonde. Difor gjekk Gud i rette med han. Er det med rette du er harm? spør han i v. 4. H. L. Ellison har truleg rett når han seier at Gud ikkje irettesette han, men heller antyda at Jonas ikkje hadde vurdert situasjonen rett. Jonas hadde faktisk anklaga Gud for at han ikkje var vreid, og nå møter han ironisk nok sin eigen vreide (Tyndale Comm.).
Korleis møter Gud denne situasjonen?
Han let Jonas møta eit under. Han let veksa opp eit kikajontre med store blad der Jonas sat. Her ville han finna betre skugge. I v. 6 får me ein ny årsak til situasjonen hans: han var mismodig. Som naturleg var vart Jonas svært glad for skuggen. Det ser ikkje ut til at han oppdaga underet ved at det vaks så raskt. Han sette seg vel til rette i skuggen og venta. Mismotet kan ofte gå bort ved betre ytre vilkår, og få oss til å slutta å tenkja på vår eiga sorg.
Men kor lenge varte det?
Gud ville læra han ei lekse. Difor kunne han ikkje la han nyta godene av treet lenge. Då morgonen kom, let Gud eit nytt under skje. Ein orm stakk treet så det visna like raskt som det hadde vakse. Men heller ikkje det oppdaga Jonas. Det tredje underet såg han heller ikkje: ein plutseleg, heit austavind kom over slettene. Det var sjølvsagt naturleg nok, men her står at Gud sende vinden. Det var ikkje ein vanleg, regulær vind. Ordet tyder ein stille, lydlaus vind. Om Jonas ikkje høyrde han, merka han det snart i hovudet. Han vart heilt forkomen av heiten.
For andre gong her ved Ninive ynskte han seg døden. Kor ofte hender det ikkje at Guds under går forbi oss. Me merkar dei ikkje, men grev oss ned i våre eigne sorger.
Då kjem Gud til han igjen. Gud må tala direkte til Jonas for at han skal skjøna: Er det med rette du er harm? Første gong hadde Gud spurt om han hadde rett til å vere harm på Gud då han sparte folket. Nå spør han: er det rett du er harm på kikajontreet?
Jonas sitt svar er: ja, med rette.
Herren tek ikkje opp nokon diskusjon om det, men brukar svaret til å visa Jonas korleis han eigentleg er. Dersom Jonas kunne sørgja slik over eit tre som han ikkje hadde streva med - men som altså var ei gåve frå Gud og eit under, korleis skulle ikkje då Gud ha omsut for Ninive? Ei sjel er meir verd enn alt anna, og Gud ville berga dei mange i byen. Og det hadde faktisk skjedd her!
Dette var leksa Jonas skulle læra denne varme soldagen. Og det skulle han og gå attende til sitt folk med: Gud vil frelsa dei fortapte. Det er bodskapen til oss og. 1. Tim. 2, 4.
